Kunnen we kappen met kappen?
Het gebied tussen een rivier en een dijk wordt een uiterwaard genoemd. Slechts 2% van de Nederlandse uiterwaarden is rivierbos, ook wel ooibos genoemd. Voor herstel van de internationale natuurwaarden langs de rivieren zijn duizenden hectare extra ooibos nodig. Het voortbestaan van verschillende soorten dieren en planten in Nederland is hiervan afhankelijk. Ooibossen dragen niet alleen bij aan de biodiversiteit, maar ook aan het tegengaan van klimaatverandering, omdat ze CO2 opslaan en dijken bescherming bieden tegen golven.
In de uiterwaarden mogen ooibossen niet natuurlijk ontwikkelen, omdat ze enige opstuwing van doorstromend water veroorzaken. Bij hoog water moet het rivierwater zo snel mogelijk afgevoerd worden naar zee en worden bossen en andere opgaande begroeiing gezien als veiligheidsrisico. Uit onderzoek van WWF, Flows en Stroming, uitgevoerd door HKV, blijkt dat het mogelijk is om duizenden hectaren rivierbos natuurlijk te laten ontwikkelen door overruimte te creëren in dijkversterkingsprojecten.
De komende 30 jaar gaat 600 kilometer rivierdijk op de schop in het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Door bepaalde rivierdijken net wat sterker te maken, ontstaat ruimte voor ooibossen. Het onderzoek laat zien dat dit kan tegen lage meerkosten (gemiddeld 2% meerkosten voor 10 cm opstuwing). Deze ‘verticale ruimte voor de rivier’ is een nieuwe bouwsteen naast het ruimschoots bewezen Ruimte voor de rivier, waarbij door dijkterugleggingen en het aanleggen van nevengeulen de waterveiligheid wordt vergroot.
WWF vraagt de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit om gezamenlijk de dijktrajecten in beeld te brengen die op korte termijn worden versterkt en waar gemakkelijk en goedkoop ruimte voor ooibos te realiseren is door de dijk net wat sterker te maken. De beperkte meerkosten kunnen gefinancierd worden vanuit bijvoorbeeld de Nationale Bossenstrategie, de Programmatische Aanpak Grote Wateren of Programma Natuur. In de praktijk betekent dit dat de beleidslijn en vegetatielegger voor uiterwaardenbeheer moet worden aangepast.
Daarnaast vraagt WWF de ministeries en regio’s om in het Integraal Rivier Management Programma te kiezen voor rivierverruimende maatregelen, omdat hiermee de meeste meerwaarde voor natuur, economie en leefomgeving behaald wordt. Plan Ruimte voor Levende Rivieren laat zien hoe deze drie in het Nederlandse rivierengebied hand in hand kunnen gaan.
In onderstaande fragmenten uit het WWF SpraakWater webinar ‘Sterke dijken voor hoge biodiversiteit’ gaan we in gesprek met Alphons van Winden (directeur Bureau Stroming), Matthijs Kok (hoogleraar waterveiligheid TU Delft) en Liesbeth Bakker (buitengewoon hoogleraar rewilding ecology en verbonden aan het Nederlands Instituut voor Ecologie) over verticale ruimte voor de rivier. Een animatie en meer informatie vindt u hier: Verticale Ruimte voor de Rivier.
