Meer extreem weer door klimaatverandering
In 2021 kreeg Zuid-Limburg al te maken met hevige piekbuien. Die leidden destijds tot overstromingen met grote schade voor mens en natuur. De schrik zit er bij de Limburgers nog steeds flink in. Er moesten heel wat mensen hun huis verlaten en de modder kwam op sommige plekken tot op de eerste verdieping. Toch zullen we ook in de toekomst waarschijnlijk vaker rekening moeten houden met extreem weer en piekbuien (zoals blijkt uit de recent verschenen KNMI-klimaatscenario’s). Maatregelen zijn nodig om in het kwetsbare Zuid-Limburg de voeten droog te houden. Maar hoe maken we slimme keuzes?
Dichtbevolkte dalen zijn de dupe
Zuid-Limburg is best een bijzonder stukje Nederland met hoge plateaus, steile hellingen en talloze dalen. Maar als het stevig regent kan de lieflijke sfeer snel omslaan. Het landschap is niet meer in staat om de grote hoeveelheden regenwater te verwerken. Dorpen en steden zijn bovendien zo dichtgetegeld dat water dan niets anders kan dan kolkend door de straten stromen. Schaalvergroting in de voedselproductie heeft dat probleem verder verergerd: door grote hellende akkers, zonder bomen, struiken en ruigten is de rem op het water verdwenen. Dat geldt ook voor stukken grond die met greppels of ondergrondse buizen worden gedraineerd. Het dichtbevolkte dal waar het snel afstromende water samenkomt is dan de dupe.
Eerste uitgebreide waterrekenmodel voor Geuldal
Het onderzoeksrapport van Bureau Stroming, H+N+S Landschapsarchitecten en Acacia Water brengt in beeld hoe bodem en ondergrond, het bodemleven en de vegetatie kunnen helpen bij het vertragen van water. Daarvoor bekeken de onderzoekers het landschap van het hele stroomgebied van de Geul. Zij onderzochten bodem, gesteente, reliëf, infrastructuur, landgebruik en type begroeiing. Dit is de eerste keer dat het Geuldal op deze manier in een rekenkundig model is gegoten. En dat is belangrijk, want hierdoor is het mogelijk om de samenhang tussen maatregelen veel beter in te schatten.
Door de weg van een regendruppel door het landschap te volgen zie je wat het beste werkt op welke plek. Van nature is het landschap één grote spons. Het begint al bij bomen en struiken die regenwater met hun bladeren en takken onderscheppen, vóórdat het water de grond bereikt. Dit rapport maakt duidelijk dat alle maatregelen die water vertragen effectief zijn. We hebben ze allemaal even hard nodig. Elke druppel doet ertoe!
Slim maatregelen kiezen
Het landschap in Limburg is heel gevarieerd. Dus wat kan je met meer natuur doen als je bijvoorbeeld een maisakker in de buurt van Valkenburg bezit? Om goede oplossingen te kunnen kiezen moeten we volgens de onderzoekers beginnen met zes basisvragen, die aansluiten bij de reis van de regendruppel:
- kan de begroeiing hier zorgen voor meer opvang van regendruppels?
- kan de bodem hier meer regenwater absorberen?
- kan de diepe ondergrond hier meer water opnemen?
- kan het oppervlakkig afstromende water hier worden vertraagd?
- kan het samengestroomde water hier worden vastgehouden en vertraagd?
- kan het beekwater hier worden vertraagd en meer ruimte krijgen om veilig te overstromen?
Door op deze manier te kiezen maken we optimaal gebruik van het potentieel van de natuur. Dat wil overigens niet zeggen dat technische maatregelen, zoals rioleringen, niet meer nodig zijn. Ze vullen elkaar aan. Op de eerdergenoemde maisakker kan je bijvoorbeeld het oppervlakkig afstromende water vertragen door een struikenrij (graft) aan te leggen die water en modder tegenhoudt met haar takken en bladeren.
Natuurkracht zet onderzoek om in praktijk
WWF-NL werkt met haar Natuurkracht-partners aan het in praktijk brengen van de bevindingen. We graven drainagebuizen uit, leggen bossen aan, zetten maisakkers om in voedselbossen en helpen mensen hun tuinen tegelvrij te maken. Met een fonds van een miljoen euro passen we komende jaren een heel aantal van de voorgestelde maatregelen toe. Om dat voor elkaar te krijgen werken we altijd samen met onze Natuurkrachtpartners en overheden. En met publiekscampagnes kunnen ook de bewoners van het gebied zelf bijdragen – bijvoorbeeld door zelf hun tuin te vergroenen. Daarmee laten we zien dat het kan en kunnen we bovendien testen welke maatregelen het meest effectief zijn voor natuur en de bestrijding van wateroverlast.
Aansluiten bij andere ontwikkelingen
De in het rapport voorgestelde maatregelen die voor meer natuur zorgen sluiten goed aan bij andere belangrijke opgaven voor het Geuldal zoals verbetering van de landschapskwaliteit, biodiversiteit, drinkwaterzekerheid, droogtebestrijding, opslag van kooldioxide en het tegengaan van inspoeling van stikstofrijk erosiemateriaal. Dat is goed voor de mens, maar ook voor de prachtige zwarte ooievaar, de wilde kat en verdwenen gewaande vlindersoorten als de keizersmantel en het klaverblauwtje.
Je kan meer lezen op de site van Natuurkracht. Daar kan je ook het hele rapport downloaden.
