Groei van koraal
Vanaf 1973 is Rolf Bak werkzaam bij CARMABI, een marien onderzoeksinstituut op Curaçao. Hij monitort hier en op Bonaire als marien bioloog de kwaliteit van het koraal. Zijn eerste duik herinnert hij zich nog goed. “Die eerste ervaring was fantastisch. Wat me toen echt interesseerde was hoe hard zo’n koraalrif groeit. Dat wist niemand toen eigenlijk nog.”
Bak ontwikkelde een techniek om de verschillende stukken koraal te meten, want onder water gaat dat zo makkelijk nog niet. “We wilden ze niet uit het water halen, want dat beïnvloedt het koraal. Dus hebben we toen een weegapparaat ontworpen, een soort pvc-buis met lucht erin en gewichtjes, waardoor je onder water het koraal kan wegen. En zo kun je ook meten of het aangroeit.”
Achteruitgang riffen
Bak herinnert zich de oneindigheid van de koraalriffen en de overvloed aan zeeleven. Dat is nu wel anders. Ondanks jarenlange bescherming en inzet van lokale natuurorganisaties in samenwerking met WWF, gaan de riffen nog steeds achteruit. “Het werk van Rolf Bak levert de langstlopende datacollectie op van de hele Cariben en daaruit blijkt dat het rif sinds de jaren 70 achteruit gaat. Op verschillende plaatsen is tot wel 70 - 85% procent van het koraal verdwenen. Op andere plaatsen gaat het beter. Duidelijk is dat er iets moet veranderen”, aldus Arjan de Groene, adviseur Caribisch Nederland bij WWF.
De oorzaak van deze afname is onder meer landdegradatie door overbegrazing, verstedelijking en toerisme, die zorgen voor slechtere waterkwaliteit omdat er meer voedingsstoffen in het water terechtkomen. Daarnaast zorgt een afname in begroeiing op land voor meer erosie naar zee: met elke regenbui spoelt meer van de losse bodem met alle vervuiling en mest die op het land ligt het water in. “In een toekomst waarin klimaatverandering een grotere druk legt op het koraal, moeten deze factoren opgelost worden.”
Natuur draagt bij aan economie
Als er niks verandert aan de manier waarop we met de riffen omgaan, kunnen ze over 10 tot 15 jaar grotendeels verdwenen zijn. De komst van een ambitieus plan van aanpak is dus belangrijk. Volgens Arjan de Groene is natuurbescherming nu vaak nog minder belangrijk dan de economische ontwikkeling, terwijl de natuur juist een bijdrage kan leveren aan de economie. “De koralen zijn niet alleen cruciaal voor de natuur, maar ook voor de lokale bewoners. De koraalriffen vormen een belangrijke bron van inkomsten voor de eilanden, want zowel toerisme als de visserij profiteren direct van de riffen”.
Bescherming tegen stormen
Daarnaast hebben de koraalriffen een beschermende functie, zeker met de toename van extreem weer door klimaatverandering. "De riffen zijn een natuurlijke kustbescherming. Door bescherming van het koraal kunnen dus verschillende maatschappelijke problemen opgelost worden." Concrete oplossingen die voor een positieve impact op de riffen kunnen gaan zorgen zijn: afvalwaterzuivering, tegengaan van (plastic)vervuiling, tegengaan bodemerosie, verduurzaming van de lokale visserij en bescherming van de kwetsbaarste gebieden. “Daarnaast moeten, door zowel de nationale als de lokale overheid, mensen en middelen structureel beschikbaar worden gesteld om de riffen en daarmee de zelfstandigheid van de eilanden te behouden”, aldus Arjan de Groene.
Rolf Bak duikt inmiddels niet meer. Deels omdat de jongere studenten hem er nu uit zwemmen, maar ook omdat hij het wel gezien heeft. “Zo mooi als ik het koraal gezien heb, zo is het nu niet meer.” WWF hoopt op een ambitieus plan dat écht een verschil maakt voor het herstel van deze prachtige complexe rifsystemen op de Nederlandse Cariben. WWF vraagt daarom de Minister Schouten van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit om in actie te komen voordat het te laat is.