5 vragen en antwoorden over de ijsbeer

 

 

 

 

1. Is de ijsbeer eigenlijk wel een bedreigde diersoort?

Op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten staat de ijsbeer op dit moment als ‘kwetsbaar’ aangemerkt. Dat betekent dat het op dit moment nog redelijk gaat met de diersoort maar de vooruitzichten slecht zijn. Dat geldt helaas bij uitstek voor de ijsbeer. De dieren hebben zee-ijs nodig om op hun favoriete voedsel, ringelrobben, te jagen. Die robben komen alleen op zee-ijs voor. Als dat zee-ijs verdwijnt, zullen ze dus grote moeite hebben om voedsel te vinden. Gelukkig zien we nog geen grote achteruitgang in de meeste ijsberenpopulaties: ze profiteren nu tijdelijk van het smeltende zee-ijs, doordat ze jonge ringelrobben makkelijk kunnen vangen op vlakke ijsschotsen zonder beschutting. Dit tijdelijke voordeel verdwijnt als het zee-ijs volledig wegsmelt. Met andere woorden: de ijsbeer is nu nog niet bedreigd. Maar als de afname van zee-ijs zo snel doorzet – en alles wijst erop dat dat gebeurt – dan voorspellen ijsbeerwetenschappers dat het aantal ijsberen in 2050 met 30 procent is afgenomen.

2. Het aantal ijsberen is de afgelopen decennia zelfs enorm gegroeid, terwijl de Noordpool smelt. Hoe kan dat?

Veel mensen zijn het alweer bijna vergeten, maar in de jaren ‘70 van de vorige eeuw stond de ijsbeer aan de rand van de afgrond. Er werd op zo’n grote schaal en zonder enige controle gejaagd dat er nog maar zo’n 5000 tot 10.000 ijsberen over waren. Om te voorkomen dat de ijsbeer zou verdwijnen, sloten Noordpoollanden in 1973 het IJsbeerverdrag. Daarin spraken zij af dat de jacht zeer sterk werd verminderd en aan strenge regels moest voldoen. Rusland en Noorwegen verboden de jacht op ijsberen volledig. Dit is een enorm natuurbeschermingssucces geworden. Het aantal ijsberen is sindsdien toegenomen tot het huidige aantal van circa 26.000 dieren. Volgens experts zijn de ijsbeerpopulaties nog steeds herstellende van de jachtpraktijken. Maar net toen ijsberen veilig leken, doemde klimaatverandering op als grootste bedreiging voor hun voortbestaan.

3. Dus het gaat goed met de ijsberen?

Helaas is het niet zo eenvoudig. IJsberen leven verspreid over de hele Noordpool. Op diverse plekken zijn de populaties stabiel en op een enkele plek zien we een toename. Maar vooral aan de randen van de Noordpool, waar al veel zee-ijs is verdwenen, zien we verontrustende signalen. Rond bijvoorbeeld Spitsbergen worden minder sneeuwholen, waar jonge ijsberen worden geboren, geteld en in de Hudsonbaai in Canada zien onderzoekers vaker vermagerde ijsberen in een slechte conditie aan land komen.

4. Bewoners op de Noordpool zien steeds vaker ijsberen in hun dorpen. Komt dat doordat er meer ijsberen zijn?

Door terugtrekkend zee-ijs moeten vrouwtjesijsberen in de herfst eerder aan land komen om hun jongen te krijgen en in het voorjaar kunnen ze het zee-ijs niet meer bereiken omdat het al is weggesmolten. Door klimaatverandering wordt de periode aan land steeds zwaarder voor ze. Ze moeten steeds langer aan land blijven en krijgen enorme honger. Om aan voedsel te komen trekken ze naar dorpen, waar ze in afval naar voedsel zoeken. Dat geeft gevaarlijke situaties. Het klopt dus dat bewoners vaker ijsberen zien, doordat ze vaker rond bewoonde gebieden zwerven.

5. Moet WWF niet gewoon een ander icoon zoeken voor de Noordpool?

De ijsbeer is het grootste roofdier op aarde en bij uitstek een symbool voor een gezonde Noordpool. Maar als het gaat om klimaatverandering is het belangrijk dat we ook het verhaal vertellen van andere iconische diersoorten die afhankelijk zijn van zee-ijs: zoals de walrus die ijsschotsen gebruikt als rustplaats. Of walvissoorten als de beluga, narwal en de Groenlandse walvis die hun voedsel zoeken en navigeren langs de randen van het zee-ijs. De Noordpool is een kwetsbaar maar prachtig gebied, en bijzonder rijk aan leven.