Jaarlijks terugkerend verschijnsel
Branden in de Pantanal komen niet als een verrassing; ze zijn een jaarlijks terugkerend verschijnsel tijdens het droge seizoen en bereiken meestal hun hoogtepunt in september. Daarom is het verboden om vuur aan te steken in deze periode, aangezien het zich door sterke winden en hoge temperaturen ongecontroleerd kan verspreiden over een enorm gebied. Normaal gesproken, rond oktober, komt de regen en overstroomt het land opnieuw. De afgelopen jaren echter heeft de Pantanal atypische droge periodes doorgemaakt en dit jaar bereikten de branden hun hoogtepunt in november, met ongeveer 4000 uitbraken, ongeveer 9 keer meer dan het gemiddelde voor die maand, terwijl het regenseizoen maar niet begon. Tot nu toe heeft het vuur meer dan 1,2 miljoen hectare van het ecosysteem verbrand in november, zoveel als een kwart van Nederland, drie keer meer dan in 2022. De twee grootste branden begonnen op terreinen in privébezit en met een stevige wind verspreidde het vuur zich razendsnel in de Pantanal, waardoor de regeringen van de staten Mato Grosso en Mato Grosso do Sul de noodtoestand moesten uitroepen.
Klimaatgerelateerde ramp
Klimaatrampen worden steeds frequenter door de wereldwijde opwarming van de aarde. De rampzalige branduitbraken die zich over de Pantanal verspreidden, zouden een duidelijk voorbeeld moeten zijn van de urgentie voor duurzaam handelen. Het gebied is zeer vatbaar geworden voor branden: de Pantanal, van oorsprong het grootste tropische wetland ter wereld, heeft al meer dan 60% van zijn wateroppervlak in de regio verloren. En dat komt doordat de aangrenzende Cerrado, de uitgestrekte savanne ten oosten van de Pantanal die fungeert als de belangrijkste waterbron in de regio, de helft van zijn natuur al heeft verloren aan landbouw.
Mijn collega Cyntia Cavalcante Santos, werkzaam in de Pantanal voor WWF-Brazilië, stelt dat actie op verschillende fronten noodzakelijk is. De bedreigingen voor de Pantanal zijn talrijk: naast brand zijn er veranderingen in het landgebruik, gepaard gaand met grootschalig natuurverlies, en de bouw van dammen die de waterbalans in dit wetland veranderen. "De aantasting van de natuur is intens, vooral in gebieden waar traditioneel veel vee wordt gehouden. Veel bronnen zijn drooggevallen waardoor het moeilijk wordt om water vast te leggen en te laten circuleren", legt Cyntia uit.
Domino-effect
Branden in de Pantanal zijn tijdens het droge seizoen gebruikelijk maar het aantal branden in de Pantanal is in de laatste 20 jaar 10 keer zo veel geworden. Toen branden minder vaak voorkwamen, hadden de getroffen gebieden tijd om te herstellen, tussen het extreem droge en natte seizoen. Nu wordt deze veerkracht op de proef gesteld. Naast een verminderde watercirculatie hebben de verwoesting van vegetatie en de dood van insecten, reptielen en kleine zoogdieren een domino-effect op de rest van de natuur en natuurlijk op mensen die afhankelijk zijn van deze gebieden voor hun levensonderhoud.
Herstel veerkracht
WWF ondersteunt brandweerkorpsen uit de gemeenschappen om te kunnen blussen en klaar te staan als er meer branden uitbreken. Om de veerkracht van het gebied te verbeteren, is niet alleen een stop op natuurvernietiging nodig, maar ook het herstel van brongebieden en een stop op dammen. Dit zijn ook de grootste thema's waar WWF op werkt. Alleen dan kunnen we de effecten van klimaatverandering verminderen en de frequentie van klimaatrampen zoals de verwoestende branden die in november door de Pantanal trokken, beperken. Gelukkig heeft de late start van het natte seizoen de branden gedoofd. Maar helaas is de schade al aangericht.
