Conflicten tussen mensen en ijsberen nemen toe
Tatjana Minenko van de ijsbeerpatrouille: Het is een kwestie van de juiste keuzes maken
Afbrokkelende kusten, ontdooiende permafrost, stijgende zeespiegels en dunner wordend zee-ijs: dit is wat de klimaatcrisis met de Noordpool doet. Eén van de gevolgen is dat de conflicten tussen mensen en ijsberen toenemen.
Voor ijsberen is het afnemende zee-ijs niet zomaar een probleem, het is een regelrechte existentiële bedreiging. In sommige gebieden verdwijnt het ijs in de zomer- en herfstmaanden tegenwoordig helemaal en waar het wel blijft liggen is het jonger en dunner. Het smelt eerder en bevriest later, waardoor de ijsafhankelijke roofdieren gedwongen worden nieuwe manieren te zoeken om te overleven. Helaas brengen sommige van de aanpassingsstrategieën van ijsberen hen in conflict met mensen.
Wat is er aan de hand
We gaan naar de regio Chukotka in het noordoosten van Rusland, naar Ryrkaypiy, een nederzetting aan de kust. Het ligt vlakbij de Kozhevnikov-kaap waar zich jaarlijks soms wel tienduizenden walrussen verzamelen, die daar jongen krijgen, rusten of paren. Het zijn er zoveel dat ze elkaar regelmatig onder de voet lopen en omkomen. De karkassen van de dode walrussen dienen als voedselbron voor ijsberen en oefenen een enorme aantrekkingskracht op ze uit. Omdat er maar 700 meter zit tussen het dorp en de kaap zijn ijsberen frequente gasten in Ryrkaypiy. Bijna de hele zomer en herfst leven er tussen de 5 en 60 ijsberen bij de Kozhevnikov-kaap.
IJsbeerpatrouilles
Veel inwoners van het dorp herinneren zich dat hier 20 jaar geleden geen walrussen of ijsberen waren - alleen ijs, zelfs in de zomermaanden. Tegenwoordig is een ‘ijsberenpatrouille' in het dorp actief om te voorkomen dat de ijsberen te dichtbij komen. Die houdt ze uit de buurt van vuilnisbakken en reageert op oproepen over beren die de veiligheid van dorpelingen zouden kunnen bedreigen. WWF ondersteunt de ijsbeerpatrouilles die ervoor zorgen dat kinderen veilig naar school kunnen.
Tatjana Minenko is al meer dan 10 jaar hoofd van de ijsberenpatrouille van Ryrkaypiy. Samen met Maxim Deminov en een aantal andere mensen uit het dorp bemant zij in toerbeurt de sneeuwscooter of auto die erop uitgaat als ijsberen een gevaar vormen voor de gemeenschap. Patrouilleleden zeggen dat het over het algemeen gemakkelijker is om de ijsberen weg te jagen dan om dorpsgenoten uit te leggen waarom ze ze niet moeten neerschieten. Dit is vooral het geval wanneer een tiental ijsberen zich in de buurt van een dorp heeft verzameld en mensen bang zijn voor hun gezinnen.
Leren met elkaar te leven
Maxim zegt dat hij het gevoel heeft dat mensen en ijsberen, doordat ze al 15 jaar met elkaar te maken hebben, op de een of andere manier hebben geleerd om naast elkaar te bestaan.
“We hebben een stilzwijgende afspraak met de beren: wij vallen ze niet lastig op de kaap en zij komen het dorp niet in. Als een beer deze overeenkomst schendt, jagen we hem onverbiddelijk weg met een sneeuwscooter en een paar behoorlijk pijnlijke rubberen kogels. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren geen mensen of beren gewond geraakt.”
Meer nederzettingen, meer conflicten
In sommige westelijke delen van het Russische Noordpoolgebied is de invloed van de mens de afgelopen jaren snel groter geworden. Nieuwe werkkampen en militaire eenheden worden gebouwd, en offshore olie- en gasexploratie en -productie zijn in ontwikkeling.
Op het internet wemelt het van de beelden van ijsberen die er van huis naar huis lopen, koekjes uit mensenhanden eten of door afval graven terwijl mensen hen aanmoedigen. Het lijkt erop dat sommige ijsberen niet langer bang zijn voor mensen en gewend zijn geraakt aan dit soort gedrag. Levensgevaarlijk gedrag. Want het kan leiden tot grotere conflicten, met alle risico’s vandien.
De opvallendste beelden zijn afkomstig van de Nova Zembla-archipel, waar nu tientallen ijsberen op vuilnisbelten leven. Waarom sommige beren niet meer bang zijn voor mensen is glashelder. Het is duidelijk dat de manier waarop mensen zich gedragen conflicten met beren uitlokt, waarbij aan beide kanten slachtoffers kunnen vallen.
De juiste keuzes maken
Naarmate het zee-ijs steeds verder afsmelt, zullen ontmoetingen tussen mensen en ijsberen op land waarschijnlijk vaker voorkomen. Tatjana: “Dit probleem speelt overal waar ijsberen leven en te maken hebben met smeltend zee-ijs. Gemeenschappen elders kunnen doen wat wij met onze patrouilles hier in Chukotka doen: ijsberen verdrijven van plaatsen waar mensen wonen en werken zonder ze schade toe te brengen; óf we kunnen conflicten blijven uitlokken door ze met voedsel aan te trekken. Hopelijk kunnen we allemaal leren de juiste keuzes te maken.”
Lees meer
Wil je meer weten over de ijsbeer of over hoe WWF zijn leefgebied beschermt?