‘s Werelds eerste oesterwieg vormt basis voor meer Noordzeenatuur

Kraamkamer voor zeedieren

De riffen die schelpdieren als platte oester en mossel op de bodem van de zee vormen, zijn letterlijk en figuurlijk het fundament van een groot deel van de Noordzeenatuur. Net als koraalriffen in tropische gebieden vormen deze zogenoemde schelpdierriffen een kraamkamer en rustgebied voor vissen en andere zeedieren. Ze zijn dan ook een ware trekpleister voor het onderwaterleven: de soortenrijkdom is er tot wel 60 procent hoger dan op nabijgelegen zandige bodems. De bodem van onze Noordzee bestond ooit voor zo’n 30 procent uit schelpdierriffen, maar door overbevissing en ziektes zijn ze inmiddels bijna allemaal verdwenen. Omdat de riffen onmisbaar zijn voor de Noordzee-natuur, zetten ARK en WWF zich sinds 2015 in voor het terugbrengen ervan.

Van schelp naar rif

Dit doen we onder meer door gekweekte oesterlarfjes op lege oesterschelpen te laten hechten. De schelpen met daarop de larfjes – spatjes genoemd – plaatsen we vervolgens in zee. Hiermee bootsen we een natuurlijk proces na: ook de in zee rondzwevende oesterlarfjes vinden in bestaande oesterschelpen de stevige, vaste ondergrond die ze nodig hebben om zich aan te hechten. Zo vormen oesterschelpen de basis voor de volgende generatie oesters. De oesterlarfjes ontwikkelen op den duur zelf een schelp. Zo ontstaat uiteindelijk een groot, zichzelf in stand houdend schelpdierrif waar vissen en andere dieren als krabben, inktvissen, anemonen en sponzen van profiteren. Bovendien filteren de riffen het zeewater en zorgen ze voor bodemstabiliteit. Ze dragen zo bij aan een gezonde en rijke Noordzee.

Geen schoonheidsprijs, wel effectief

Deze manier van schelpdierriffen ‘kickstarten’ vraagt om behoorlijk wat handelingen: we zamelen lege oesterschelpen in bij restaurants, laten ze een tijdlang buiten om schoon te worden, bieden ze daarna in de kwekerij aan de oesterlarfjes aan, plaatsen ze in de Noordzee en monitoren vervolgens jarenlang het groeiproces. In hun zoektocht naar het vergemakkelijken van dit proces kwamen ARK en ecologisch adviesbureau Bureau Waardenburg tot het idee van de oesterwieg. De wieg dient als vervoersmiddel en biedt in ieder van deze stadia de juiste voorwaarden.

Door de open constructie van het gaas krijgen de zon en de wind bijvoorbeeld goed vat op de lege schelpen, waardoor ze op een natuurlijke manier schoon worden. Later, in de oesterkwekerij, kan de wieg in zijn geheel in de bak met oesterlarfjes, zodat deze zich aan de lege schelpen kunnen hechten. Eenmaal in zee biedt het de jonge schelpdiertjes bescherming tegen predatoren. Ook voorkomt de constructie dat de schelpen wegspoelen, waardoor ze beschadigd raken of onvindbaar worden voor monitoring. ‘De wieg verdient dan misschien wel niet de schoonheidsprijs’, geeft projectmedewerker en maker Ernst Schrijver lachend toe, ‘maar effectief is-ie hopelijk wel.’

Bij de productie van de oesterwiegen wordt bovendien rekening gehouden met materialen. Schrijver: ‘Deze moeten natuurlijk geen negatieve impact hebben op de natuur. Daarom hebben we gekozen voor materialen die vanzelf vergaan als hout en afbreekbaar kippengaas.’

De eerste van velen

Het blijft niet bij deze eerste wieg: de komende maanden wordt samen met studenten gewerkt aan nog veel meer wiegen. In totaal moeten er zo’n 50 stuks komen. Deze zomer worden de eerste exemplaren geplaatst in de Noordzee, in de Voordelta voor de Brouwersdam.