Gaat het snel genoeg?

We zijn al te laat om klimaatverandering helemaal te voorkomen. De temperatuurstijging, zeespiegelstijging, hogere en lagere rivierafvoeren en hitte en droogte die we nu al ervaren gaan nog veel meer toenemen komende decennia. Het zal onze manier van leven echt onder druk zetten. En voor mensen aan de kust is het een directe zorg. Tijdens de openingsspeech van Mark Rutte op de Global Adaptation Summit afgelopen januari gaf hij heel duidelijk aan dat business as usual niet meer aan de orde is, alle facetten van ons leven zullen veranderen door klimaatverandering. Ik ben dagelijks bezig om voor de zogenaamde ‘klimaatadaptatie-opgave’ een antwoord te vinden die ons leidt naar een goede balans tussen mens en meer natuur.

Wat betekent klimaatverandering heel concreet voor Nederland?

De komende 80 jaar stijgt de zeespiegel met 1 á 2 meter, rivieren zullen incidenteel 10 á 15% hogere pieken kennen, steeds meer periodes met extreme droogte en hitte. Dat zijn geen veranderingen die we rustig over ons heen kunnen laten komen, want dat gaat leiden tot overstromingen en rampen. We moeten ons en ons landschap er op aanpassen. Een complexe zaak die nu keuzes vraagt over waar we nieuwe woningen gaan bouwen, hoe we blijven varen over de rivieren, waar er nog zoetwater afhankelijke landbouw kan plaatsvinden, hoe we de boel droog houden en wie dat betaalt.

Oplossing: dubbele dijken

Wij presenteerden in januari een van de oplossingen. In een door het NIOZ uitgevoerde analyse laten we zien hoe we de dijken in Zeeland en Zuid-Holland aan kunnen passen aan het stijgende water. Daarbij bleek dat ophogen en versterken van de bestaande dijken heel kostbaar is. Terwijl zogenaamde dubbele dijken met wisselpolders goedkoper kunnen zijn, nieuwe kansen voor de economie opleveren, de leefbaarheid verbeteren en tegelijk onze deltanatuur herstellen en weerbaar maken voor de zeespiegelstijging. Platen, slikken en gorzen of kwelders zijn namelijk aan het verdrinken door de zeespiegelstijging, nadat ze door de deltawerken en baggeren al een enorme dreun gekregen hebben.

In beweging 

We lijken met deze analyse iets in beweging te hebben gezet. De publicatie heeft het gesprek op gang gebracht en veel bestuurders en ambtenaren zien er het nut en de noodzaak van in, waardoor er weer een paar stappen in de goede richting zijn gezet. Ook de minister wijst het idee niet af, zo blijkt uit beantwoording van Tweede Kamervragen van het CDA. Zo speelt WWF een belangrijke rol in het poldermodel.

Maar er is ook weerstand. Sommige betrokken bestuurders en ambtenaren geven minder steun dan verwacht. En natuurlijk is in de kritiek het gevoelige woord ‘ontpolderen’ meerdere keren gevallen. Tegelijk zouden we met de landbouwsector toch echt hierover verder willen praten. Zij zien de productiviteit van de grond langs de dijken in Zeeland, Groningen en Friesland jaar op jaar achteruitlopen, door verzilting, en daarmee hun inkomen. Die trend gaat niet keren, daar kunnen onze plannen iets in betekenen. Want met wisselpolders zorgen we ervoor dat het land weer hoger komt te liggen en de zoetwatervoorziening en de bodemstructuur verbetert. Dat zou tot een prachtig model kunnen leiden met over de tijd constant een stuk goede landbouwgrond en een stuk gezonde dynamische deltanatuur, dat past perfect in de transitie naar een circulaire landbouw. Natuur en landbouw samen zorgen dan ook nog eens voor een goedkope hoogwaterveiligheidsoplossing in tijden van zeespiegelstijging.

Versnellen

Ik denk dat we wel verder komen hiermee, maar gaat dat snel genoeg? Zowel het kabinet, als de provincies, de gemeenten en waterschappen lanceerde afgelopen jaar statements waarin ze het belang van klimaatadaptatie benadrukken en hoe de natuur hier ook een belangrijke rol in speelt. Wij roepen op nu ook daad bij het woord te voegen. Daar is een bestuursakkoord en/of aanpassing van de Waterwet voor nodig. Want die wet is met een ‘sober en doelmatig’ criterium nu een hindernis voor het brede integrale denken. Dat moet anders en zodat er snel goede plannen en antwoorden komen. Ondertussen verliezen we onze natuur en boeten we in op de leefbaarheid van ons land, dat gaat elke dag door. Dat geeft een urgentie die we niet moeten vergeten. En een noodzaak om de ellende van klimaatverandering aan te grijpen om ons land beter in te richten, met meer natuur! Er zijn altijd koplopers nodig, om op tijd de versnelling en afslag naar goede keuzes te maken. WWF blijft voorlopig nog even in die kopgroep.