Wild Wonders of Europe / Peter Cairns / WWF
28 november 2019

Leven in Europese rivieren in gevaar door waterkracht

Tienduizenden bestaande en geplande waterkrachtcentrales en dammen brengen het leven in Europese rivieren ernstig in gevaar. Een derde van de drie zoetwatervissen is nu al bedreigd, vooral door de blokkades in rivieren. Door de geplande bouw van nog eens duizenden waterkrachtcentrales op de Balkan dreigt in die regio zelfs twee derde van de zoetwatervissoorten uit te sterven. Extra wrang is dat het enorme natuurverlies vooral wordt veroorzaakt door kleine waterkrachtcentrales die nauwelijks energie produceren.

 

Die verontrustende conclusie valt te trekken uit een nieuwe studie over het aantal bestaande en geplande waterkrachtcentrales in Europa. Deze is gemaakt door het Wereld Natuur Fonds, in samenwerking met andere Europese natuurbeschermingsorganisaties. Zij roepen de Europese Unie op om natuurwetgeving te handhaven en de bouw van meer waterkrachtcentrales en dammen een halt toe te roepen.

Blokkade visroutes

Waterkracht lijkt natuurvriendelijk, maar niets is minder waar. De dam van een waterkrachtcentrale verandert de natuurlijke stroming van de rivier, blokkeert vismigratieroutes en tast de biodiversiteit aan. Daardoor komen veel vissoorten in gevaar en worden de meest kwetsbare soorten zelfs met uitsterven bedreigd. De dammen houden bovendien sediment tegen, dat verder stroomafwaarts nodig is om rivieroevers en -delta’s te beschermen tegen overstromingen.

De nieuwe studie wijst uit dat in Europa al 21.387 waterkrachtcentrales dammen telt. Daarnaast liggen plannen klaar voor nog eens 8785 waterkrachtcentrales. Deze komen – nota bene vaak met Europese subsidies voor duurzame energie – grotendeels op de Balkan. Uitgerekend in deze regio stromen de laatste Europese rivieren zonder hindernissen van de bron tot aan zee. Meer dan een kwart van die geplande centrales komen in natuurgebieden die op basis van Europese wetgeving moeten worden beschermd.


Verwaarloosbare energie

Ruim 90 procent van de geplande waterkrachtcentrales in Europa produceert een verwaarloosbare hoeveelheid energie (minder dan 10 MW), terwijl ze desastreus zijn voor de natuur. Oskar de Roos, zoetwaterexpert bij het Wereld Natuur Fonds: “Sinds de jaren zeventig zijn populaties wilde dieren in zoetwater met 83 procent geslonken. Dammen en waterkracht zijn grote boosdoeners. Zo is de zalm uit de Rijn verdwenen, mede als gevolg van waterkrachtcentrales. De installaties blokkeren de rivier, waardoor trekvissen niet meer tussen zee en hun paaiplaatsen kunnen migreren. Het is tijd dat de Europese Unie de nadelen van waterkracht onder ogen ziet en de bouw van nieuwe dammen en centrales voorkomt. Andere vormen van duurzame energie leveren meer stroom op en brengen minder schade aan de natuur.”

Waterkracht in Nederland

Opvallend is dat zelfs in Nederland 29 nieuwe dammen en waterkrachtinstallaties op de planning staan. Bij een minimaal hoogteverschil lukt het al energie op te wekken. De Roos: “Ook die installaties leveren nauwelijks energie op, terwijl ze de vistrek van bijvoorbeeld de ernstig bedreigde paling belemmeren. Bovendien is bewezen dat vistrappen en -passages weinig effectief zijn. In plaats van de bouw van waterkrachtcentrales, kunnen we beter investeren in zon- en windenergie én herstel van trekvispopulaties in rivieren.”

Gerelateerde artikelen

Michel Gunther / WWF

Recordaantal dammen verwijderd in Europa

In 2022 is in 16 Europese landen een recordaantal van 325 dammen uit rivieren verwijderd. Dat is een stijging van 36% vergeleken met 2021. Koploper is Spanje, gevolgd door Zweden en Frankrijk. Voor het eerst is afgelopen jaar ook een stuw in Luxemburg weggehaald, als onderdeel van een groter natuurherstelproject in de rivier Pétrusse die door de hoofdstad loopt.
Meer info
Victor Daggberg

VN-waterconferentie: water staat hoog op de internationale agenda

De VN-waterconferentie, die weer voor het eerst in 46 jaar wordt gehouden, wordt afgesloten met een indrukwekkende reeks toezeggingen van regeringen, bedrijven en het maatschappelijk middenveld. Dat gebeurt in de ‘Water Action Agenda’ die de dringende noodzaak van actie op het gebied van water- en zoetwaterecosystemen benadrukt.
Meer info
Karsten Reiniers / ARK Rewilding Nederland

De rivieren zijn van ons allemaal

Ruim 30 jaar natuurontwikkeling langs de rivieren laat zien dat de natuur ons goed kan helpen bij uitdagingen met teveel, of juist te weinig water. Toch is de natuur voor velen van ons nog geen vanzelfsprekende bondgenoot. Langs onze rivieren is voldoende ruimte voor meer natuur, maar de huidige ruimte die natuur en mensen in het rivierengebied nu krijgen, is te beperkt.
Meer info

Blijf op de hoogte

Ontvang inspiratie, acties, duurzame tips en het laatste natuurnieuws van WWF in je mail én krijg 10% korting in onze duurzame webshop (inschrijven mag vanaf 16 jaar).