Die verontrustende conclusie valt te trekken uit een nieuwe studie over het aantal bestaande en geplande waterkrachtcentrales in Europa. Deze is gemaakt door het Wereld Natuur Fonds, in samenwerking met andere Europese natuurbeschermingsorganisaties. Zij roepen de Europese Unie op om natuurwetgeving te handhaven en de bouw van meer waterkrachtcentrales en dammen een halt toe te roepen.
Blokkade visroutes
Waterkracht lijkt natuurvriendelijk, maar niets is minder waar. De dam van een waterkrachtcentrale verandert de natuurlijke stroming van de rivier, blokkeert vismigratieroutes en tast de biodiversiteit aan. Daardoor komen veel vissoorten in gevaar en worden de meest kwetsbare soorten zelfs met uitsterven bedreigd. De dammen houden bovendien sediment tegen, dat verder stroomafwaarts nodig is om rivieroevers en -delta’s te beschermen tegen overstromingen.
De nieuwe studie wijst uit dat in Europa al 21.387 waterkrachtcentrales dammen telt. Daarnaast liggen plannen klaar voor nog eens 8785 waterkrachtcentrales. Deze komen – nota bene vaak met Europese subsidies voor duurzame energie – grotendeels op de Balkan. Uitgerekend in deze regio stromen de laatste Europese rivieren zonder hindernissen van de bron tot aan zee. Meer dan een kwart van die geplande centrales komen in natuurgebieden die op basis van Europese wetgeving moeten worden beschermd.
Verwaarloosbare energie
Ruim 90 procent van de geplande waterkrachtcentrales in Europa produceert een verwaarloosbare hoeveelheid energie (minder dan 10 MW), terwijl ze desastreus zijn voor de natuur. Oskar de Roos, zoetwaterexpert bij het Wereld Natuur Fonds: “Sinds de jaren zeventig zijn populaties wilde dieren in zoetwater met 83 procent geslonken. Dammen en waterkracht zijn grote boosdoeners. Zo is de zalm uit de Rijn verdwenen, mede als gevolg van waterkrachtcentrales. De installaties blokkeren de rivier, waardoor trekvissen niet meer tussen zee en hun paaiplaatsen kunnen migreren. Het is tijd dat de Europese Unie de nadelen van waterkracht onder ogen ziet en de bouw van nieuwe dammen en centrales voorkomt. Andere vormen van duurzame energie leveren meer stroom op en brengen minder schade aan de natuur.”
Waterkracht in Nederland
Opvallend is dat zelfs in Nederland 29 nieuwe dammen en waterkrachtinstallaties op de planning staan. Bij een minimaal hoogteverschil lukt het al energie op te wekken. De Roos: “Ook die installaties leveren nauwelijks energie op, terwijl ze de vistrek van bijvoorbeeld de ernstig bedreigde paling belemmeren. Bovendien is bewezen dat vistrappen en -passages weinig effectief zijn. In plaats van de bouw van waterkrachtcentrales, kunnen we beter investeren in zon- en windenergie én herstel van trekvispopulaties in rivieren.”