Door het raampje van het bassin kijkt ze me indringend aan met haar donkere ogen. Geen idee of ze er iets mee bedoelt, waarschijnlijk niet. Maar toch heb ik het idee een telefoonlijntje te hebben met het verre verleden.
© Arthur de Bruin
Uitsterven aanstaande?
Deze dino van de rivier, met prehistorisch uitziende huidplaten, kwam tot voor kort in onze Rijn voor. Door snel toenemende overbevissing, vervuiling en obstakels zoals sluizen kwam er 70 jaar geleden een tragisch eind aan een tijdperk. In 1952 werd de allerlaatste steur uit de rivier gevangen.
De Europese steur is nu zeldzamer dan de zwarte neushoorn en komt alleen nog in het wild voor in de Franse Gironde, vlakbij Bordeaux. Franse onderzoekers schrokken enorm toen ze ontdekten dat er nog maar een paar wilde exemplaren over waren. Om het totale uitsterven van deze indrukwekkende dieren te voorkomen, vingen ze een paar vissen en wisten ze met succes nakomelingen op te kweken.
Terugkeer
Steur Edith was in 1988 een van de eerste jonge visjes uit de kwekerij. De meeste steurtjes van haar lichting mochten snel terug naar het modderige water van de Gironde. Maar Edith bleef op het kweekstation om daar op te groeien tot een struise jonge dame. Toen ze groot genoeg was, na een jaar of 12, kreeg ze zelf haar eerste jongen.
Nu, meer dan 30 jaar later, heeft ze opnieuw gezorgd voor een nieuwe generatie. 70 van haar nakomelingen mogen de Biesbosch gaan verkennen. Niet als herintroductie, maar om de broodnodige data te verzamelen die nodig is om aan te tonen dat Nederland startklaar is voor de terugkeer van de steur. De jonge steuren onderzoeken als het ware de gastvrijheid van de rivier.
© Arthur de Bruin
Zwemmen is weten
Minizendertjes laten ons vier maanden lang zien waar de vissen rondzwemmen en welke hindernissen ze onderweg tegenkomen. Op papier zou Nederland goed op weg moeten zijn om de steur terug te laten keren: de riviervisserij is gestopt, de waterkwaliteit van de rivier is sterk verbeterd en er is gewerkt aan grindbedden waar de vissen kunnen paaien. Toch zijn er ook nog extra acties nodig om de jongen van Edith goed te verwelkomen.
De kier maal vier!
Een belangrijke stap is het verder openen van het Haringvliet, de plek waar de Rijn de zee in stroomt. Door het openen van de Haringvlietsluis wordt de natuurlijke zoet-zout dnamiek van onze grootste rivier hersteld wordt. Op dit moment staat de haringvliet op een klein kiertje. ‘De kier maal vier’ zou al een stuk helpen om het makkelijker te maken voor de steuren om terug te keren vanuit de zee naar de paaigronden op de rivier.
Snelweg voor de scheepvaart
De Rijn is een snelweg voor de scheepvaart geworden de afgelopen decennia, er staan nog net geen matrixborden boven om files aan te geven. Maar al dat heen-en-weer varen is niet zonder gevolgen. De rivierbedding is aan het uitslijten, op sommige plekken wel 2cm per jaar. Daardoor gaat de natuurlijk verbinding met de uiterwaarden verloren en wordt het ook steeds moeilijker voor de scheepvaart om te kunnen blijven varen tijdens droge perioden.
Bijkomend gevolg van deze scheepssnelweg is dat vissen worden verminkt of vermalen tot stukjes door de enorme kracht van de scheepsschroeven. Extra maatregelen zijn nodig om trekvissen, zoals steur en zalm, een veilige route te bieden naar hun romantische date stroomopwaarts. Denk bijvoorbeeld aan steurvriendelijke vispassages, meestromende geulen of visvriendelijke schroeven.
Rivier hersteld, steur terug
Als we deze laatste stappen met succes doorlopen, kunnen de nakomelingen van Edith en de andere steuren op het kweekstation aantonen dat het mogelijk is om een rivier te herstellen. En dat is niet alleen goed voor een icoonsoort als de steur, maar dat helpt ook om Nederland waterveiliger te maken en scheepvaart een toekomst te geven.
WWF werkt samen met ARK, SVN, het ministerie van LNV en Franse partners aan de terugkeer van de steur in Nederland.
Op 2 juni 2023 zijn de eerste 29 gezenderde steuren door Wereld Natuur Fonds Rangers, onze partners en professor Pieter van Vollenhoven te water gelaten in de Biesbosch.
© Arthur de Bruin
