Het schubdier is een zoogdier, het enige zoogdier dat uit de evolutie gekomen is met schubben. Die schubben liggen als dakpannetjes over elkaar en beschermen hem tegen vijanden: hij rolt zich net als een egel bij gevaar op tot een bal.

De Engelse naam is pangolin, en ze worden ook wel ‘geschubde miereneters’ genoemd. Ze eten namelijk alleen mieren en termieten. Die likken ze op met hun lange, plakkerige tong. Die is bij sommige pangolins langer dan zijn lijf. Ze hebben geen tanden en zien slecht, maar ze kunnen goed ruiken en horen. Ze leven altijd alleen, behalve in de paartijd en als ze een jong hebben. Er zijn 8 soorten pangolins, vier in Afrika en vier in Azië.

Schubdieren zijn de meest illegaal verhandelde zoogdieren van de wereld. In de laatste 10 jaar zijn meer dan een miljoen schubdieren illegaal uit het wild gehaald. Alleen al in 2019 waren het er naar schatting 195.000! Er is enorme vraag in Azië. Het vlees wordt daar gezien als een delicatesse en de schubben worden gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunst. Veel Chinese mensen geloven dat de schubben geneeskrachtig zijn. Ze zouden je genezen van astma en reuma.

Er is geen overtuigend wetenschappelijk bewijs gevonden dat de schubben een geneeskrachtige werking hebben. Die schubben zijn net als onze nagels van keratine. Ook de hoorn van een neushoorn is van keratine en ook daarvan geloven veel Aziatische mensen dat hij ziektes kan genezen. En ook daar is geen medisch bewijs voor.

Alle 8 soorten schubdieren die in Azië en Afrika leven worden bedreigd doordat er overmatig op ze gejaagd wordt. Doordat ze zichzelf oprollen bij gevaar zijn ze een makkelijke prooi voor stropers. Ze worden gedood of levend gevangen voor de handel. In Azië zijn er al haast geen schubdieren meer over. De afgelopen 10 jaar is de populatie naar naar schatting 80 procent kleiner geworden. Daarom richten handelaren hun aandacht steeds vaker op Afrika om aan de groeiende vraag te kunnen voldoen. Alle 8 soorten schubdieren op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten, 3 van de 8 zelfs in de categorie ‘ernstig met uitsterven bedreigd’.

Alle 8 schubdiersoorten worden beschermd door nationale en internationale wetten. De internationale handel in alle pangolins is sinds 2016 verboden. Maar dit heeft de massale illegale handel in deze diersoort helaas niet tegengehouden, er gaat te veel geld in om en de vraag is te groot. Daarom is het zo belangrijk dat China, de grootste markt voor schubdieren, nu de bescherming van het schubdier veel serieuzer gaat aanpakken.

WWF’s China Pangolin-project heeft een rol gespeeld bij de recente aanscherping van de Chinese natuurbeschermingswet. Alleen al in 2020 deed WWF drie keer een oproep aan de Chinese overheid om de bescherming van pangolins te verhogen en een eind te maken aan het gebruik van de schubben als medicijn. En met succes! Maar, zolang de vraag niet stopt, gaat de handel door.

Ons werk om de vraag weg te nemen gaat dus ook door. Dat doen we bijvoorbeeld met bewustwordingscampagnes onder consumenten. Daarnaast werken we samen met partners zoals de Wildlife Justice Commissie. Zij doen undercover onderzoek om criminele netwerken plat te leggen die handelen in pangolins en andere dieren. We werken ook aan het tegengaan van ontbossing, want daardoor verdwijnt het leefgebied van veel schubdieren.

Pangolins stonden de afgelopen maanden in de schijnwerpers als gevolg van verschillende onderzoeken die suggereren dat ze COVID-19 mogelijk hebben overgedragen van vleermuizen op mensen. Pangolins dragen namelijk coronavirussen bij zich die lijken op het virus dat de huidige wereldwijde pandemie veroorzaakte. Maar onderzoek van Chinese wetenschappers pleit het schubdier als overdrager van het coronavirus op mensen vrij. De coronavirussen gevonden in pangolins zijn te verschillend van het virus dat COVID-19 heeft veroorzaakt.

Het woord pangolin komt van 'penggulung', het Maleisische woord voor (op)roller – precies wat een pangolin doet als hij zichzelf verdedigt tegen vijanden. En hij rolt net als een varkentje graag door de modder. Dat doet hij om parasieten kwijt te raken en zichzelf af te koelen. Het is een prachtig beestje dat voor de coronacrisis vrijwel onbekend was maar onze aandacht dubbel en dwars verdient.